Lekkers uit onze Noordzee, deel 3: over bijvangst en de NorthSeaChefs
Vertrouwden de vissers vroeger vooral op hun jagersinstinct, dan maakt hoogtechnologishe apparatuur tegenwoordig een efficiënte visvangst mogelijk. De technologische evolutie in de visserij deed vanaf de jaren 1920 zijn intrede met de plaatsing van radio- en zendinstallaties aan boord. In de daaropvolgende jaren zorgden andere technologische innovaties zoals sonarkaarten, GPS-tracking, dieptemeters etc. voor een intensere visserij die ten slotte leidde tot overbevissing van bepaalde soorten. Naargelang hun graad aan boord, krijgen vissers immers een bepaald percentage van de omzet en dus is het de consument die bepaalt wat wordt gevangen. Het is dus niet de aanvoer van vis die bepaalt wat er op je bord belandt.
Per bord gevangen vis worden er wereldwijd negen borden bijvangst gevangen, of naar schatting 27 miljoen ton vis per jaar die wordt weggegooid. Als consument moeten we ons afvragen welke rol wij daarbij spelen. Dat is alvast de problematiek die drie Nederlandse ngo's en twee jonge filmmakers met enige humor aan de kaak stelden in een kort filmpje van anderhalve minuut dat dit jaar op het Food Film Festival in Amsterdam in première ging.
De bijvangst bij de visserij op de Noordzee bestaat bijvoorbeeld uit rode poon, horsmakreel, zeebarbeel, zeeduivel, grietbot en pieterman. Vissen die vroeger steevast werden teruggegooid maar nu meer en meer de weg naar de restaurantkeuken vinden.
Met de oprichting van de NorthSeaChefs wil een groep geëngageerde Vlaamse chefs en vissers hun verantwoordelijkheid hierin opnemen. Chefs die dat willen, kunnen toetreden door een charter te ondertekenen en zich aan de gedragscode te confirmeren. Daarin staat bijvoorbeeld dat de aangesloten chefs de visseizoenen respecteren en uitsluitend koken met vissoorten en/of bijvangst van Belgische origine. Op die manier streeft de beweging niet alleen naar een verbetering van de duurzaamheid van de Vlaamse visserij, ze willen het vissersberoep ook economisch een duwtje in de rug geven. Bij de visserij op commercieel interessante vissoorten – ook al gebeurt die efficiënt en volgens duurzame vismethodes – wordt er immers veel perfect eetbare bijvangst gevangen en vervolgens weggegooid omdat die economisch van geen enkele waarde is.
Chefs die deze bijvangst op het menu zetten, creëren een bescheiden afzetmarkt en bezorgen de vissers extra inkomsten. Daarmee ondersteunen ze de noodlijdende Vlaamse visserij die met hoge exploitatiekosten kampt. Tezelfdertijd werken de chefs aan een mentaliteitswijziging bij het grote publiek dat ongekende of vergeten vissoorten opnieuw ontdekt en leert waarderen, wat dan weer kan resulteren in een grotere vraag en een interessante afzetmarkt voor de visserij. Daarmee willen ze vermijden dat lekkere maar onverkoopbare vis zomaar verdwijnt in vismeel. Want een Europese richtlijn stipuleert dat alle bijvangst, op 5% van de commerciele vis na, vanaf 2016 aan land moet worden gebracht. 'Beter in onze monden dan in die van de honden' had gekund als devies van de NorthSeaChefs, maar 'We moeten leren eten wat de visser vangt. Niet enkel de visser laten vissen wat wij willen eten en al de rest weggooien' slaat spijkers met koppen.
Alle NorthSeaChefs ontdek je hier.