Ontkurkt - Het Australië van Europa

Tip 1: Oud ontmoet Nieuw

Ooit al eens in de zomermaanden door de Alentejo getoerd, deze gigantische regio én herkomstbenaming die zich grosso modo uitstrekt van de Taag in het noorden, de Atlantische Oceaan rond Lissabon in het westen en daarna oostwaarts richting Spaanse grens uitwaaiert, vooral bezaaid met graanvelden, olijfgaarden, kurkeiken en sporadisch ook wijngaarden?

Dit overgangsgebied tussen Lissabon en de Algarve, met zijn open landschappen, golvende velden en vruchtbare grond in het zuiden en de granieten heuvels tegen de Spaanse grens, wordt wel eens de ‘broodmand’ van Portugal genoemd. Wel, als toerist zal u zich vaak ook als een gebakken broodje in de oven voelen, want het kwik kan hier vlotjes klimmen tot 40°C. Alhoewel het er een seizoen later even goed flink kan vriezen. Deze ‘exotische’ maar vooral grillige klimaatomstandigheden hebben David Baverstock, een Australische oenoloog die al jaren in deze lang vergeten wijnhoek van Portugal wijn maakt en er nu wereldberoemd werd met zijn Herdade do Esporão, ooit laten zeggen dat  “Alentejo offers Old world culture with a New World approach”. En gelijk heeft hij: dit is een kruispunt van ‘nieuwe’ en ‘traditionele’ technieken, druivenrassen en wijnmakers. Het wijnlabo van Portugal.

Tip 2: Zonnige toekomst

Vooral die overdosis zon en wekenlange hittegolven zijn vaak de vijand van de kwaliteitsgerichte wijncultuur, want de druiven hebben dan de neiging om overrijp te worden en de wijngaard lijdt onder droogtestress. Dat was inderdaad lang het geval: de Alentejo-wijnen van pakweg 10 à 15 jaar terug waren soms té alcoholrijk, té zwoel, té plomp. Maar daar is verandering in gekomen, omdat steeds meer domeinen nu - al dan niet dankzij de jarenlange gulle Europese subsidiestroom -  modern geëquipeerd zijn, beter dan vroeger weten hun juiste pluktiming te kiezen (hier wordt al vaak vroeg in augustus gestart met oogsten) of welke de meest aangepaste druivensoorten zijn voor hun specifieke terroir of microklimaat. Eén van die kantelmomenten kwam er in 1992 Domaines Baron de Rothschild (van het bekende Pauillac-domein Château Lafite) een partnership tekenden met de bekende Portugezen van Quinta do Carmo. Deze joint-venture zorgde niet alleen voor het noodzakelijke vers kapitaal, maar ook voor verfrissende wijnknowhow. Sindsdien zijn er veel andere domeinen en wijnmakers die het perfecte compromis tussen klimaat, traditie en modernisme hebben gevonden. En vooral: smakelijke wijnen afleveren die veel meer fraîcheur bevatten, nog altijd fruitgedreven zijn, maar niet alleen teren op hun alcoholpercentage of body.

Tip 3: Oog voor eigen druiven

Vanwaar die plotse opstoot van kwaliteit, naast de investeringen in moderne technologie en technieken of een betere kennis van het terroir? Dat er anno 2011 makkelijk zo’n 50 individuele producenten met naam & faam aan de slag zijn, zorgt commercieel voor een aanbod dat ook in de export begint te scoren. Misschien wel de voornaamste troef is dat men in de Alentejo voldoende loyaal is gebleven tegenover de Portugese of lokale druivenvariëteiten, i.p.v. zich exclusief op de modieuze soorten te storten. De cuvées zijn hier vaak blends met druivensoorten zoals Aragones, Alicante Bouchet, Trincadeira , Periquita, Antão Vaz, Castelão, Roupeiro, Perrum en/of Arinto. Variëteiten die men nu niet bepaald massaal aantreft in veel andere Europese wijnlanden, maar die wel steeds vaker worden gekoppeld aan de klassiekers zoals Cabernet Sauvignon, Merlot of Syrah. De wijnboer kan zijn wijn immers declareren als appellatiewijn (Alentejo Denominação de Origem Controlada) of als landwijn (Vinho Regional Alentejano), waarbij hij voor deze laatste cateogrie een bredere keuze aan druivensoorten heeft.

Ander pluspunt: de rendementen van deze overwegend rode wijnstreek (80%) liggen frappant laag, meestal slechts rond 40 hl/ha. In veel Franse streken draait men zijn hand niet om voor rendementen die 2 tot zelfs 2,5 keer zo hoog oplopen.  

Tip 4: Groot versus klein

Niet dat daarmee alles koek en ei is, want de circa 14.000 hectare wijngaarden in de Alentejo die jaarlijks 9 à 10% van de totale wijnoogst van Portugal leveren, moeten nog opboksen tegen andere landbouwproducten. De wijnbouw palmt maar zo’n 5% van alle grond in. Typisch voor de regio’s is namelijk dat veel wijndomeinen nog gemengde bedrijven zijn, waar naast de druiventeelt ondermeer graangewassen en olijven verbouwd worden. Bovendien domineren de coöperatieven er nog steeds het landschap. De algemene noemer ‘DOC Alentejo’ - collectief label dat in voege is sedert 1995 - bestrijkt in de praktijk ook 8 subregio’s, die qua bodemtype, microklimaten en zelfs voorschriften voor de wijnproductie soms sterk verschillen: Portalegre, Borba, Redondo, Vidigueira, Reguengos, Moura, Évora en Granja/Amareleja en elk van deze 8 zones bezit zijn eigen (dominante) wijncoop. Maar die megagroepen krijgen sedert 2000 steeds meer concurrentie van individuele domeinen, die hun eigen kwaliteitsbeleid volgen.

En dat merken we ook in onze glazen. De hedendaagse rode - en steeds vaker ook uitstekende witte - cru uit Alentejo bulkt van het fruitplezier en sappigheid, of hij nu al dan niet eikgelagerd werd. Van overdreven tropisme is nog maar zelden sprake.